Azem Shkreli

Azem Shkreli zë vend në
krye të poezisë aktuale shqiptare. Krahas
cilësisë, poezia e Shkrelit shënoi
kthesë në rrjedhat e poezisë në
Kosovë: e zgjeroi spektrin tematik; e subjektivizoi
dhe intimizoi heroin lirik dhe çka është
më me peshë, solli një ndjesi të
re, të mprehtë ndaj gjuhës, ndaj fjalës.
Kështu, ajo i hapi rrugë bindshëm poezisë
së viteve pesëdhjetë, të ngarkuar
me patosin e euforisë kolektive.

Azem Shkrelí lindi më 1938 në Rugovë
të Pejës. Shkollën fillore e kreu në
vendlindje, ndërsa në Prishtinë ai
vazhdoi shkollën e mesme për të vazhduar
fakultetin Filozofik, degën e gjuhës dhe
të letërsisë shqipe. Për shumë
vjet ai ka qenë kryetar i shoqatës së
Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i
Teatrit Krahinor në Prishtinë dhe themelues
e drejtor i Kosova Filmit. Vdiq në pranverën
e vitit 1997.
Ka botuar këto vepra në poezi Bulzat (1960),
Engjujt e rrugëve (1963), E di një fialë
prej guri (1969), Nga bibla e heshtjes (1975), Pagëzimi
i fjalës (1981), Nata e papagajve (1990), Lirikë
me shi (1994), Zogj dhe gurë (1997). Në
prozë: Karvani i bardhë (1961), Sytë
e Evës (1975), Muri përfundi shqipes Shtatë
nga at, si dhe dramat: Fosilet (1968), Varri i qyqes
(1983) etj. Poezitë e tij janë përkthyer
në shumë gjuhë të huaja.
Shfaqja e Azem Shkrelit si poet, përpos që
përputhej me ardhjen e talentit të fuqishëm,
shënonte njëkohësisht kthesën
e parë drejt hapjes dhe modernizimit të
poezísë shqipe të Pasluftës.
Shkreli u ngjít natyrshëm në kulmet
e poezisë së sotme shqiptare dhe këtë
vend ai e konsolidoi dhe e përforcoi nga njëra
vepër poetike në tjetrën, deri në
atë të fundit, që e la dorëshkrim
"Zogj dhe gurë", botuar më 1997.
Veprimtaria në poezi dhe në prozë
e Azem Shkrelit në fund të viteve pesëdhjetë
dhe në fillim të gjashtëdhjetave, shënon
kthesë cilësore dhe kthesë në
praktikat krijuese letrare. Gjatë viteve pesëdhjetë,
si gjimnazist, Azem Shkreli, ka mundur të lexojë
nga letërsia e kohës në gjuhën
shqipe një poezi tematikisht të kufizuar,
me strukturë dhe sajim artistik gjuhësor
pa origjinalitetin e duhur. Në prozë gjendja
ishte edhe më e varfër. Me përjashtim
të ndonjë emri, (Hivzi Sulejmani) ajo pak
prozë e autorëve jo fort të talentuar,
kryesisht trajtonte tematikën e luftës dhe
të fitores përmes rrëfimit klishe bardh
e zi dhe të metodës së realizmit socialit.
Kështu Azem Shkreli shënoi kthesën
e parë më të rëndësishme
në poezi, në radhë të parë,
duke e çliruar Unin lirik intim nga ai kolektlv,
duke selitur në të temën e dashurisë
për vendlindjen dhe duke portretizuar njeriun
e truallit rugovas, me ngjyrimet e traditës dhe
të lashtësisë, dashurinë për
vashën, lirikën peizazhiste, etj. Nga ana
tjetër thyerjen e parë të madhe në
letërsinë shqiptare, kosovare, Shkreli e
bëri me romanin "Karvani i bardhë"
si edhe me tregimet e përfshira në vëllimin
"Sytë e Evës", që qëndrojnë
ndër më të realizuarat në prozën
tonë të shkurtër...